Hemoroidy zwane również pod mianem guzki krwawnicze pojawiają się najczęściej między 30. a 50. rokiem życia. W tym czasie pojawiają się częściej inne wstydliwe schorzenia odbytu. 

HEMOROIDY – GUZKI KRWAWNICZE ODBYTU

Wydalanie kału poprzedza „rozciąganie” ścian odbytnicy, przez silny napór mas kałowych. Napór ten podrażnia specyficzne receptory ścianek odbytnicy, które reagują na napór mechaniczny. Odczuwamy to jako tzw. parcie na stolec. Parcie na stolec poczyna rozluźniać zwieracze odbytu (wewnętrzny i zewnętrzny), których kurczliwość zapobiega mimowolnemu i ciągłemu wypróżnianiu się. Proszę się jednak nie obawiać, nie zagraża nam mimowolna defekacja. Zwieracze jelita są pod kontrolą mózgu i tak długo blokują wypróżnienie, dopóty tego chcemy. To świadome bodźce mózgowe sterują działaniem ośrodków nerwowych w jelicie grubym i zwieraczami odbytu. Toteż dopiero nasz bodziec woli zwalnia silny skurcz mięśni zwieracza i wyzwala defekacyjne ruchy robaczkowe jelita grubego i odbytnicy, które wydalają kał na zewnątrz. Stabilne napięcie mięśni zwieraczy jednak nie zawsze wystarcza, aby w pełni uszczelnić odbyt pomiędzy kolejnymi defekacjami.

Narząd, który dodatkowo uszczelnia odbyt

Wnętrze ścian odbytnicy – w górnej części kanału odbytu, tuż pod powierzchnią błony śluzowej oplata specyficzny narząd – tzw. splot żylny odbytnicy. Wchodząca w skład tego splotu tętnica odbytnicza dzieli się na dwie gałęzie – lewą i prawą. Układ końcowych tętniczek splotu bezpośrednio przechodzi w żyły, bez obecności naczyń włosowatych. Naczynia splotu wypełnione są krwią tętniczą i tworzą poduszeczki naczyniowe. Poduszeczki są uwypukleniem błony śluzowej do wewnątrz odbytu. Uwypuklenie to uszczelnia kanał odbytu, szczególnie zaś zapobiega wydalaniu się gazów. Uwypuklenia są otoczone dwoma mięśniami okrężnymi – zwieraczami odbytu – wewnętrznym i zewnętrznym.

Narząd nadużywany – choruje

Problemy zdrowotne zaczynają się zwykle wraz z zaparciami i spowodowanym tym nadmiernym napełnieniem krwią splotu żylnego odbytu. Wówczas odruchowe sprężyste napełnianie krwią żylaków odbytu jest dodatkowym bodźcem wspomagającym wypróżnienie. Z tego powodu narząd ten jest często świadomie nadużywany dla wspomagania wypróżnień i w tych szczególnych warunkach może ulec uszkodzeniom chorobowym. Zmiany chorobowe są nazwane żylakami odbytu, guzami krwawniczymi lub potocznie hemoroidami.

Przyczyna hemoroidów – zaparcie spowodowane ubogoresztkową dietą

Gdy dotyka nas zaparcie – „naprężamy się”, mając nadzieję wspomóc wypróżnienie przy pomocy obficie wypełnionego krwią splotu tętniczo-naczyniowego odbytu. Zapominamy jednak o przyczynie zaparcia – pokarmach bez substancji balastowych – tj. pozbawionych włóknika roślinnego z niestrawnej celulozy. Włóknik roślinny absorbuje wodę, zapewniając półpłynność masie kałowej. Dzięki półpłynności i skurczom jelita grubego, w którym formułuje się stolec (tzw. perystaltyce) unika się zaparć – masa kałowa jest przez odbytnicę i odbyt bezboleśnie wydalana na zewnątrz. Dieta bez włóknika powoduje szybkie odwodnienie stolca i unieruchomienie zaschłej masy kałowej w jelicie grubym. Odwodniony stolec jak korek hamuje wypróżnienie. Wówczas sprężyste napełnianie krwią żylaków odbytu staje się niezbędnym dodatkowym bodźcem i wspomaganiem wypróżnień.

Zaparcie – przyczyny i leczenie

Mechanizm uszkodzeń splotu naczyniowego odbytu

Wiemy już, że bezpośrednim sprawcą choroby zwanej hemoroidami jest długotrwałe i silne parcie na stolec. Parcie takie powoduje wypełnienie splotu naczyniowego odbytu krwią tętniczą pod zbyt dużym ciśnieniem. Taki stan wywołujemy często sami w czasie zaparcia „natężając się” przy oddawaniu odwodnionego stolca. Wskutek tego wysiłku nadmiernie wypełnione krwią naczynia krwionośne mogą ulec „wyrwaniu z podłoża” tkankowego, które dotąd je stabilnie utrzymywało. Nadmierne wysuniecie się z podłoża (lub wręcz wypadnięcie żylaków odbytu) może je uszkodzić tak dalece, że tworzą się krwawiące guzy, które schodzą ku dołowi, w strefę bardzo wrażliwego kanału odbytu. Duże guzy krwawnicze pociągają za sobą ku dołowi błonę śluzową, która pozostając na zewnątrz jelita podlega stałemu drażnieniu i reaguje na to śluzową wydzieliną.

Obciążenia rodzinne a powstawanie guzów krwawniczych

Ważną rolę odgrywa budowa tkanki łącznej, w której osadzony jest splot odbytniczy i jego naczyń krwionośnych. Jeśli struktura tkankowa ścianek podłoża w którym tkwi splot naczyniowy odbytnicy jest silna i sprężysta zagrożenie hemoroidami maleje. Jeśli cechuje się wrodzonym osłabieniem i zmniejszeniem ilości elementów sprężystych – ryzyko żylaków odbytu rośnie. Toteż przyczyną hemoroidów może być obciążenie dziedziczne, wyrażające się dziedziczeniem osłabionego podłoża tkankowego utrzymującego splot tętniczo-żylny w odbycie, czy też wrodzony brak zastawek w żyłach odbytnicy.

Bakterie coli, stan zapalny i hemoroidy

Jedną z przyczyn wypadania guzów krwawniczych (oraz świądu i bólu) jest stan zapalny i obrzęk błony śluzowej Głównym winowajcą zmian zapalnych jest wszędobylska bakteria escherichia coli bytująca stale w naszych jelitach. Normalnie jest użyteczna i uczestniczy w rozkładzie pokarmu i syntezie witamin z grupy B, K i C. Jednak niekiedy, wskutek zachwiania wewnętrznej równowagi biologicznej niektóre jej serotypy mogą wywoływać stan zapalny błon śluzowych i innych tkanek. Zmiany zapalne prowadzą do zmniejszenia siły i elastyczności podłoża ścian odbytnicy oraz zmian w pokrywającej je błonie śluzowej. W ich wyniku splot naczyniowy wypada z podłożą, tworzą się krwawiące guzy, krwawnicze, błona śluzowa staje się miękka, krucha, łatwo pęka i krwawi.

Ciąża przyczyną hemoroidów u kobiet

U kobiet – podczas ciąży – zastój krwi w krążeniu żylnym miednicy i kończyn dolnych może przyczynić się powstania krwawiących żylaków odbytu. Również parcie porodowe powoduje zaciskanie znajdujących się tam naczyń krwionośnych, co utrudnia odpływ krwi. Powstałe podczas porodu guzki krwawnicze mogą być bardzo bolesne i utrudniać wypróżnienie.

ROZPOZNANIE HEMOROIDÓW

Jak rozpoznać czy grożą mi hemoroidy?

Ważnym objawem sygnalizującym początek choroby jest pojawienie się krwi po normalnym wypróżnieniu. Chociaż może też być wywołane nowotworem odbytu lub jelita grubego, szczeliną odbytu, itp. – stąd należy się bezwzględnie skonsultować z lekarzem. Same hemoroidy nie bolą – wywołują świąd. Ból hemoroidów występuje na ogół przy współistniejącym stanie zapalnym, współistniejącej szczelinie odbytu, lub zmianach zakrzepowych. Chociaż może być też wywołany tzw. szczeliną odbytu, lub ropniem. (W przypadku, gdy głównymi dolegliwościami pacjenta są bóle, należy wykluczyć inne jego przyczyny m.in.: ropień, przetokę, zakażenie gruczołów odbytowych). Swędzenie może być również wywołane zaniedbaniami higienicznymi, zakażeniem pasożytami. Z różnorodności objawów najgroźniejsza jest krew w stolcu, na papierze toaletowym lub krwawienie z odbytu. Związane z tym podejrzenie raka odbytnicy powinno być poddane dokładnej diagnozie onkologicznej, pomimo, że w 90% tego typu objaw jest wywoływany przez tzw. guzy krwawnicze, czyli krwawienia towarzyszące hemoroidom. Potrzebna jest więc lekarska diagnostyka odbytnicy.

Rozpoznanie lekarskie hemoroidów

– wywiad lekarski
– badanie dotykowe – palcem – tzw. badanie per rectum
– anoskopia, rektoskopia, kolonoskopia

Wywiad lekarski

Podstawą rozpoznania choroby hemoroidalnej jest wywiad chorobowy, ustalający częstość i obfitość krwawień. Na początku badania chory musi odpowiedzieć na kilka pytań dotyczących rozwoju choroby. Lekarz zada ci pytanie – czy odczuwasz ból odbytu, jaki jest rytm wypróżnień. Ważne jest – jaką dietę pacjent dotąd stosował, jak często się wypróżnia, jaki tryb życia prowadzi, itp. Lekarz powinien też obejrzeć odbyt i wykonać badanie per rectum odbytu (ręczne) mające na celu wykluczenie raka. Zwykle obowiązuje również badanie endoskopowe oraz pomiar ciśnienia w kanale odbytu. W zależności od wyników określa aktualny obraz choroby i zalecić odpowiednie leczenie

Przygotowanie do badań

Na krótko przed pierwszym badaniem chory powinien się postarać utrzymać odbytnicę możliwie pustą przez uprzednią defekacją. Nie jest to jednak warunkiem koniecznym. Badania dotyczące wyżej położonych odcinków odbytnicy muszą się odbywać w warunkach całkowicie opróżnionej odbytnicy, która nie powinna zawierać resztek kału. W tym celu wykonywana jest lewatywa dla oczyszczenia odbytnicy. Do właściwego badania chory zostaje ułożony tak, aby lekarz mógł obejrzeć i zbadać okolice odbytu. Najlepiej nadaje się do tego pozycje: pozycja na lewym boku, pozycja kolankowo-łokciowa i pozycja na fotelu ginekologicznym.

Przebieg badania odbytu

Badanie zaczyna się od oglądania okolicy odbytu, co pozwala na wykrycie chorób umiejscowionych zewnętrznie, jak zapalenia, szczeliny, ujścia przetok i guzy. Następnie jest badany kanał odbytu za pomocą palca. Pozwala to na ujawnienie szczelin, ujść przetok i zorientowanie się w czynności mięśni zwieraczy. U mężczyzn można przy tym także dotykowo zbadać wielkość gruczołu krokowego (prostaty).

Badanie dotykowe – palcem (tzw. per rectum)

Badanie umożliwia wykrycie 70% wszystkich raków odbytnicy. Jest to niezmiernie ważne. Badanie palcem wykonywane jest ostrożnie po uprzednim rozszerzeniu kanału odbytu. W tym celu używa się rękawiczki gumowej z obojętnym środkiem dającym poślizg. Chory odczuwa tylko ucisk palca, ale żadnego bólu, samo zaś badanie kończy się po kilku sekundach.

Rektoskopia

Następnie wykonuje się rektoskopię (ryc. 3). Do odbytnicy wprowadza ostrożnie rurkę o długości 30 cm, posługując się i tu środkami dającymi poślizg. Wdmuchanie powietrza, co czasem jest odczuwane jako nieprzyjemne, powoduje wygładzenie ścian jelita tak, że badający ma możność zobaczenia każdego zakątka.

Proktoskopia

Dla dokładnego zbadania kanału odbytnicy wprowadza się także proktoskopię. Stosuje się tutaj znacznie krótszą rurkę, dzięki lekarz ma możność oświetlić i oglądać małe, kieszonokowopodobne krypty odbytnicy, przed ich przejściem w błonę śluzową. Do urządzenia opytycznego mogą być dołączone instrumenty chirurgiczne, strzykawki, nożyczki chirurgiczne, itp. i wykonywane bezbolesne zabiegi chirurgiczne. U wielu chorych okazuje się także konieczne obejrzenie dalszych odcinków lub nawet całego jelita grubego, czyli tzw. kolonoskopii.

Kolonoskopia

Kolonoskopia to technika, w której całe jelito grube jest penetrowane długim miękkim aparatem z mikrokamerą na końcu (aparat ciągnie za sobą światłowód i manipulatory urządzeń mechanicznych). We wszystkich technikach do urządzenia opytycznego mogą być dołączone instrumenty chirurgiczne, strzykawki, nożyczki chirurgiczne, itp. i wykonywane bezbolesne zabiegi chirurgiczne..